Wat is een teamcoach: ik onderscheid drie soorten.

Wat is een teamcoach? Rollen en posities

Wat is een teamcoach? Het lijkt zo voor de hand liggend. Hij of zij is iemand die teams coacht oftewel begeleidt. Toch zijn er onder specialisten de nodige verschillen van inzicht over wat een teamcoach precies is. Je hoort behalve teamcoach ook teammentor, de teamfacilitator, de leider-als-mentor en de leider-als-coach. Wat mij betreft zijn er drie soorten teamcoaches. De eerste is de teamleider-teamcoach: deze is als leider lid van het team en tegelijk ook de coach. Dan is er de teamcoach of teammanager die het team coacht of begeleidt, maar geen lid is van het team; en, ten slotte, de externe teamcoach.

Een teamcoach kan dus zowel intern als extern zijn (zie figuur). Hij of zij is…

iemand die het team helpt bij zijn ontwikkeling
om het zo zelfstandig mogelijk te maken,
die daarbij gericht is op collectieve processen
en die dat zo mogelijk belangeloos doet.

De teamleider die tegelijk teamcoach is, bevindt zich vaak in een lastige positie. Ik kom hier later op terug.

Hulp kent vele gedaanten. Je kunt een bescheiden handje uitsteken, of het team begeleiden naar grensverleggend inzicht. Wat je niet doet is betuttelen, overnemen of het team gaan ‘redden’.

Ga naar de workshop

Helpen bij de ontwikkeling van het team

Helpen moet leiden tot de ontwikkeling van het potentieel van het team.

Je bijdrage kan zich richten op de inhoud, inclusief het ontwikkelen van inhoudelijke vaardigheden;
Ze kan zich richten op relaties, zoals het helpen oplossen van conflicten;
Het kan ook gaan over de organisatie van het team, zoals het stellen van doelen en het maken van afspraken.

Helpen bij ontwikkeling betekent ook dat je goed snapt in wat voor stadium het team zit. Als coach weet je hoe je het team door sommige lastige overgangsfases heen helpt.

Het team zo zelfstandig mogelijk maken

Als teamcoach werk je aan het zelfsturend leervermogen van het team en bevorder je de zelfstandigheid van het team. Je neemt dus geen verantwoordelijkheden over, al weet je goed dat de weg naar zelfstandigheid soms om stevig optreden vraagt. Dat klinkt paradoxaal en dat is het ook. Onzekere teams bied je wat extra veiligheid door duidelijke grenzen te stellen. Overmoedige teams daag je uit door eens flink te confronteren. Je bent als teamcoach dus niet altijd de onzichtbare hand, maar je weet heel goed dat je afstand moet nemen zodra het kan. Een goede coach kan zich verbinden met het team, maar het uiteindelijk ook weer loslaten. Teamcoach is best een eenzaam beroep.

Gericht zijn op collectieve processen

Je bent geen gewone coach omdat je gericht bent op de groep en niet op het individu. Het kan zijn dat een teamlid veel aandacht vraagt of een enorme impact heeft op het team. Maar de teamcoach kijkt dan naar het effect daarvan op het collectief. En als er gedoe is met één teamlid, dan beseft de teamcoach dat het hele systeem gedoe heeft. De vraag is niet hoe om te gaan met dat probleemgeval, maar hoe het komt dat het team een probleemgeval heeft, of (kennelijk) nodig heeft. De teamcoach kijkt naar relaties tussen teamleden en hoe die zich als een dynamisch geheel tot elkaar verhouden. Hoe dat zich ontwikkelt of juist is vast komen te zitten en hoe dat functioneel of juist disfunctioneel is.

Belangeloos zijn

Adviseurs en coaches die streng in de leer zijn vinden dat zij hun werk volledig belangeloos moeten doen. Ik vind dat een mooi principe, maar ik geloof er niet in. Je hebt als coach ook belangen. Zorg dat je deze kent en vervolgens parkeert. Hoe onafhankelijker je bent van (goedkeuring, inkomsten, resultaten, beslissingen van) het team, hoe effectiever je kunt zijn. Het is net als met emoties: een professional heeft die wel maar laat zich er niet door meesleuren. Je mag ook meningen hebben, maar die deel je behoedzaam. Het gaat namelijk om het team en niet om jou. Als teamcoach ben je deel van het systeem, en geen lid van het team.

Dit alles levert hoofdbrekens op voor teamleiders die teamcoach willen zijn.

Uit onderstaand schema blijkt hoe belangrijk het is voor een teamcoach, om betrokken te zijn en toch de juiste afstand te bewaren.

Liever…	Dan…
Belangstellend zijn in alles wat het team zegt, doet en vindt. Proberen niet bij voorbaat terreinen af te sluiten. Open staan voor wat er te zien en te horen valt over dit team.	Belanghebbend zijn leiders en teamleden. Jij als coach bent onafhankelijk. Je richt je op de ontwikkeling van het team naar meer zelfstandigheid, maar het team blijft eigenaar.
Verwonderd zijn betekent dat je probeert zonder vooringenomenheid te luisteren en te kijken naar alles wat gezegd en gedaan wordt in het team. Je stelt daar ‘verbaasde’ vragen over.	Oordelend ben je zo min mogelijk. Als er al oordelen worden geveld, dan is dat door de teamleden zelf. Voor een leider in de rol van coach is dit heel moeilijk.
Aandachtig ben je, juist ook voor dat wat overschreeuwd dreigt te worden of wat aan de aandacht wil ontsnappen. De zinvolste signalen haal je uit wat eerst onbetekenend lijkt.	Bemoeizuchtig is vaak hetzelfde als verstoren van de communicatie, het leren en het eigen keuzes maken. Blijf openheid en vrijheid bieden aan het team. Maar zet dingen als het nodig is wel op scherp.
Aansluiten betekent dat je afstemt op de houding en het gedrag van het team. Als de afstand te groot is, krijg je geen vertrouwen of loop je de kans dat de teamleden je gewoon niet begrijpen.	Versmelten is niet handig. Je verliest je kracht als ‘werkzaam ingrediënt’. Meedoen, meevoelen, desnoods meedrinken, kan allemaal: als je maar een zekere professionele afstand houdt.

En alsof dat allemaal nog niet genoeg is: probeer daarbij ook jezelf te zijn, met jouw humor, jouw openheid, jouw meningen, jouw waarden en normen. Een team heeft het meeste aan een echt, ‘authentiek’ mens.

17 juni 2017

Over de auteur

Martijn Vroemen is change consultant and team coach. He coaches team leaders and designs leadership programmes in both profit and non-profit organisations. He is a published author of several books and is often invited for speeches and workshops. Martijn is the initiator of the Teamchange Network.